Atmosfera wybuchowa stanowi duże zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników przedsiębiorstw zagrożonych wybuchem, ich klientów, jak i otoczenia. Zapobieganie niebezpiecznym wybuchom, eksplozjom czy pożarom to działania, które mają na celu ograniczenie niebezpieczeństw związanych z występowaniem atmosfery wybuchowej. Kwestie stref zagrożenia wybuchem regulują polskie przepisy. Dodatkowym zabezpieczeniem przed wystąpieniem atmosfery wybuchowej jest międzynarodowa dyrektywa ATEX.
Strefa zagrożenia wybuchem – definicja
Strefy zagrożenia wybuchem to miejsca, w których istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia wybuchu lub pożaru. Pojęciem strefy zagrożenia wybuchem określa się przestrzenie, w których istnieje ryzyko wystąpienia mieszaniny substancji palnej z powietrzem lub innymi utleniaczami o niebezpiecznym stężeniu, zawierającym się między dolną a górną granicą wybuchowości. Oznacza to, że jednocześnie występują trzy czynniki:
- paliwo,
- utleniacz,
- efektywne źródło zapłonu.
Strefy zagrożenia wybuchem klasyfikuje się na podstawie czasu i prawdopodobieństwa wystąpienia atmosfery wybuchowej, uwzględniając palne gazy, mgły, pary palnych cieczy i palne pyły. Dodatkowo uwzględnia się stopień i rodzaj wentylacji czy stopień emisji.
Czym jest atmosfera wybuchowa?
Atmosferą wybuchową określa się miejsca, w których mieszanina pyłowo-powietrzna o stężeniu mieszczącym się w ustalonym zakresie dolnej i górnej granicy może spowodować wybuch. Powstanie atmosfery wybuchowej jest podstawą do tego, aby móc uznać określone tereny, zakłady czy pomieszczenia jako zagrożone wybuchem.
Przepisy a strefy zagrożenia wybuchem
Jak wynika z § 5.1. Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r.
“w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej” (Dz. U. 2010 nr 138 poz. 931)
strefy, w których występują atmosfery wybuchowe, klasyfikuje się dokonując podziału na strefy zagrożenia wybuchem. Strefy te dzieli się zgodnie z przyjętą normą PN-EN-1127-7-2001. Ciecze i gazy klasyfikuje się dzieląc je na trzy strefy: 0,1,2. Pyły, proszki i włóka to strefy 20,21,22.
Strefy zagrożone wybuchem według PN-EN-1127-7:2001
| Postać paliwa w mieszance powodującej wybuch | Strefa zagrożenia | Atmosfera wybuchowa |
| Palne gazy, mgły i pary palnych cieczy. | strefa 0 | strefa, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci: mgieł, par bądź gazów występuje ciągle, utrzymuje się przez długi czas lub często |
| strefa 1 | strefa, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci: mgieł, par bądź gazów może wystąpić podczas normalnego działania (okresowo) | |
| strefa 2 | strefa, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci: mgieł, par bądź gazów nie występuje podczas normalnego działania, ale jeżeli wystąpi, to utrzymuje się przez krótki czas | |
| Palne pyły | strefa 20 | strefa, w której atmosfera wybuchowa występuje ciągle, w postaci obłoku palnego pyłu utrzymuje się stale, przez długi czas lub często |
| strefa 21 | strefa, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu może wystąpić w czasie normalnej pracy | |
| strefa 22 | strefa, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu nie występuje w czasie normalnej pracy, a jeżeli wystąpi, to utrzymuje się krótki czas. |
Oznaczenie miejsc zagrożonych wybuchem
Oznakowanie stref zagrożonych wybuchem to konieczność, jaka wynika z obowiązku oznaczenia przestrzeni, w których istnieje ryzyko wystąpienia atmosfery wybuchowej. W celu oznaczenia przestrzeni zagrożonych wybuchem stosuje się tablice stref zagrożenia wybuchem. Są to specjalne, dopuszczone do użytku, jednolite znaki BHP, dzięki którym łatwo określić potencjalnie niebezpieczne strefy, pomieszczenia czy nawet duże tereny. Odpowiednie oznaczenie stref zagrożonych wybuchem to Polska Norma nakładana na pracodawców, zarządców, właścicieli, a także użytkowników budynków, jak i placów składowych lub wiat.
Dyrektywa ATEX – co to znaczy?
Kwestie ochrony przed wystąpieniem wybuchu czy pożaru w miejscach występowania atmosfery wybuchowej regulują polskie przepisy, ale także przepisy unijne. Polska jako kraj należący do Unii Europejskiej ma obowiązek uwzględniać regulacje dyrektywy ATEX 94/9/WE i dyrektywy ATEX 99/92/WE, a także norm zharmonizowanych z ATEX 94/9/WE. ATEX to międzynarodowa dyrektywa wydana przez Unię Europejska, która definiuje i określania minimalne wymagania zasadnicze, jakie musi spełniać każdy produkt przeznaczony do użytku w strefach sklasyfikowanych jako strefy zagrożenia wybuchem.
